Op zaterdag 21 oktober was er een debat met Richard Dawkins en Lawrence Krauss, georganiseerd door Brainwash. Hieronder volgt een beknopte samenvatting.

Niet het begin van de vorige eeuw, maar de periode 1955-1975 was een baanbrekende periode voor de wetenschap. Is dat niet jammer voor Nederland, dat met Lorentz goed vertegenwoordigd was? Krauss vindt van niet, een hedendaagse Nederlandse wetenschapper waar Krauss veel bewondering voor heeft is Gerard 't Hooft.

Religie kan een inspiratiebron zijn die mooie dingen oplevert. Dawkins kan genieten van de kathedaal van Salisbury.

"Truth is sacred" - Dawkins

Dawkins leerde Krauss kennen als een welbespraakte criticus in de zaal, die stelde dat hij zijn toon moest matigen. Sindsdien zijn ze meer naar elkaar toe gegroeid. Ze kunnen niet zeggen wie het meest veranderd is.

De BBC zou een dialoog uitzenden tussen Dawkins en Steven Pinker. De redacteur belde van te voren op: "Waarin verschillen jullie van standpunt?" Niets noemenswaardigs eigenlijk, antwoordden ze. Het debat werd afgeblazen, omdat er geen twee kanten belicht zouden worden. Journalisten zoeken altijd naar twee kanten van een verhaal. Wetenschappelijk gezien, als er twee tegenstrijdige standpunten zijn, is één ervan fout. Wetenschappers hebben de neiging steeds meer naar elkaar toe te komen, omdat ze elkaar confronteren met foute standpunten, en hun eigen standpunten herzien.

Er zijn mensen die onwetend zijn, mensen die bang zijn voor wetenschap, en mensen die actief anti-wetenschappelijke mensen selecteren. Dat laatste is de beweging achter Trump. Het gevaar is dat wetenschappers ontmoedigd raken en vertrekken.

Wetenschappers worden vaak aangetrokken met de eis om zichtbaar te zijn naar de buitenwereld. Dit is verkeerd, want sommigen zouden zich echt beter niet publiek uiten. Alleen wetenschappers die echt zelf naar buiten willen treden, zouden dat ook moeten doen.

Naast Dawkins was er een andere toonaangevende (atheïstische) wetenschapper: Carl Sagan

Dawkins wil niet woordvoerder van de atheïsten zijn, maar is daar zo ingerold. Krauss zegt dat een celebrity-status voordelen heeft om een groter publiek voor de goede zaak te bereiken.

"Don't trust a mind that accepts contradiction" - Dawkins

Dawkins vertrouwt een geest niet die in staat is om tegenstrijdige feiten te accepteren. Zo kende hij een wetenschapper die het wetenschappelijke feit accepteerde dat de aarde 4,5 miljard jaar oud was, maar privé als overtuiging had dat dit minder dan 10.000 jaar was. Hoe kan iemand die met zo'n tegenstrijdigheid kan leven zijn werk goed doen? Zou je zo iemand vertrouwen om een oogoperatie uit te voeren, ook al had hij dat vaak goed gedaan?

Een automonteur werkt juist wetenschappelijk. Hij sluit onderdeel voor onderdeel uit waar het probleem kan zitten tot hij het gevonden heeft.

Kan wetenschap een antwoord geven op morele vraagstukken? Volgens Dawkins komt Sam Harris' boek "Moral Landscape" in de buurt. Je kunt geen moraliteit hebben zonder wetenschap. Je maakt beslissingen en verwacht een zekere uitkomst. Zonder dat is er geen sprake van moraliteit.

Keats verweet Newton dat hij mooie dingen stukmaakte door ze te analyseren. "Unweaving the rainbow" noemde Keats dit. Dawkins vindt dat regenbogen niet minder mooi worden als je weet hoe ze ontstaan. Integendeel, door ze te begrijpen worden ze mooier.

Feynman zei dat een bloem (volgens Dawkins) of een regenboog (volgens Krauss) mooier wordt als je hem begrijpt. Ook muziek wordt mooier als je begrijpt hoe het in elkaar zit. Maar je hoeft het niet te begrijpen of musicus te zijn om muziek mooi te vinden.

Wetenschap wordt steeds beter, ook het proces van wetenschap uitvoeren wordt steeds beter. Dit kun je volgens Dawkins niet zeggen van kunst. Volgens hem is moderne kunst als muziek niet beter dan die van de grote componisten uit het verleden.

"AI will be correct when they talk about intelligent design" - Krauss

Het zal mogelijk zijn om DNA te hacken zoals we nu ook computers hacken. Mensen hebben een behoefte om te hacken. Hedendaagse honden zijn ontworpen door mensen door selectief door te fokken. Dit is ook met mensen technisch mogelijk.

"We're a cosmic accident with no significance. This makes life more precious, not less." - Krauss

Q: Hoe overtuig je mensen van hun eigen misvattingen?

The only way people learn is to be confronted with their own misconceptions. Keep asking questions. Questions are more important than answers.

"If your only tool is a hammer, all problems look like nails." - Dawkins (en anderen)

Q: Christopher Hitchens noemde de VS de laatste hoop van de Verlichting. Zou hij dat van de hedendaagse VS nog steeds zeggen? Hitchens was veel optimistischer dan we zouden denken. Tegen de fake news / alternative facts beweging staat er ook een beweging op die daar genoeg van heeft, en opstaat tegen de leugens van Trump.

Q: Kunnen we de Brexit-ramp nog afwenden? Dawkins: Vanuit de EU moet het zo onaantrekkelijk mogelijk gemaakt worden, zodat hopelijk zelfs de voorstander gaan inzien dat ze moeten omkeren. Anders word ik Schot. Als Nederland me wil hebben, wil ik ook Nederlander worden! (gejuich uit de zaal)

Krauss: Er is een kans om goede wetenschappers naar Nederland te lokken, die een post-Brexit VK niet meer zien zitten. Die kans is er natuurlijk ook voor Noord-Amerika.

Q: Wat moet ik een vriend vertellen die Dawkins een haatprediker noemt? Dawkins: Laat hij met bewijs komen.